Α. Εισαγωγικά
Είναι δύσκολο να καταλάβουμε τον ιαπωνικό τρόπο σκέψης. Εκτός από τη μελέτη της ζωντανής παράδοσης, πρέπει να δούμε και τα κείμενα. Μέσα στα κείμενα βρίσκονται πολλές σχετικές πληροφορίες. Σε κείμενα θρησκευτικά, φιλοσοφικά, καλλιτεχνικά ή ιστορικά υπάρχουν πολλές ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες. Αυτές όμως δυστυχώς χάνονται στις μεταφράσεις αυτών των κειμένων. H μετάφραση από τα ιαπωνικά δεν είναι εύκολη υπόθεση.

H ιαπωνική γλώσσα δεν ανήκει στις λεγόμενες ινδοευρωπαϊκές γλώσσες. Αυτό δείχνει τις δυσκολίες που ενδεχομένως να συναντήσουμε στην προσπάθειά μας να κατανοήσουμε και να μεταφράσουμε τις πηγές. Δεν υπάρχει καμία κοινή λέξη με τα ελληνικά. Η σύνταξη και ο τρόπος έκφρασης είναι τελείως διαφορετικός, γιατί όλα αυτά πηγάζουν από ένα διαφορετικό τρόπο σκέψης. Τέλος, το σύστημα γραφής των Ιαπωνικών, είναι ίσως το πιο παράξενο που υπάρχει παγκοσμίως σε χρήση.


Β. Βασικές διαφορές στη γλώσσα
Η ιαπωνική γλώσσα ανήκει στις γλώσσες της ουραλοαλταϊκής ομάδας. Χαρακτηριστικό των γλωσσών αυτών είναι ότι είναι συγκολλητικές (όπως τα τουρκικά και τα φινλανδικά). Τέτοιες γλώσσες έχουν την τάση να ενώνουν τις μικρές λέξεις και τα μόρια σε μεγάλες και μακρές λέξεις. Επιπλέον στα ιαπωνικά το ρήμα μπαίνει πάντοτε στο τέλος. Η βασική σύνταξη είναι υποκείμενο -αντικείμενο - ρήμα. Η θέση του ρήματος στο τέλος είναι σταθερή, ενώ η θέση των άλλων όρων μπορεί να αλλάξει. Στα ιαπωνικά το ρήμα δεν κλίνεται, όπως για παράδειγμα στα ελληνικά. Δεν υπάρχει διάκριση προσώπου, αριθμού, και φύλου. Αυτό συχνά δημιουργεί πρόβλημα στην κατανόηση των κειμένων. Επιπλέον δεν υπάρχουν πτώσεις των ονομάτων. Οι πτώσεις φανερώνονται με τη χρήση μορίων, που τοποθετούνται μετά από τις λέξεις που προσδιορίζουν.
Τα μόρια παίζουν το ρόλο που έχουν οι σύνδεσμοι και οι προθέσεις στα ελληνικά. Τοποθετούνται πάντα μετά τη λέξη που προσδιορίζουν. Στα ιαπωνικά η βαρύτητα δίνεται στην έκφραση του συναισθήματος. Το ρήμα στα ιαπωνικά κλίνεται εγκλιτικά. Επίσης ένα ιδιαίτερο γνώρισμα της ιαπωνικής γλώσσας είναι οι πολλοί τύποι γλώσσας. Υπάρχει ο τιμητικός, ο ευγενικός και ο υποβιβαστικός τύπος γλώσσας. Η χρήση τους εξαρτάται από την κοινωνική θέση και το φύλο του ομιλητή και του ακροατή.

Στα ελληνικά υπάρχει μόνο μια λέξη για το "εγώ". Στα ιαπωνικά όμως υπάρχουν πολλές. Η χρήση αυτών των τύπων είναι αναγκαία για την κατανόηση μιας πρότασης. Τέλος υπάρχει διαφορετικό τονικό σύστημα. Όλες οι συλλαβές τονίζονται το ίδιο. Τα φωνήεντα διακρίνονται σε μακρά και βραχέα. Ακόμα, υπάρχει μεγάλη ηχητική σύμπτωση. Αρκετές λέξεις ακούγονται όμοια, γράφονται όμως διαφορετικά.

Συνοπτικά οι διαφορές στη γλώσσα:

01. Η γλώσσα είναι συγκολλητική.
02. Η σύνταξη είναι: Υποκείμενο - Αντικείμενο - Ρήμα. Το ρήμα μπαίνει πάντα στο τέλος.
03. Υπάρχει έλλειψη αριθμών, γενών και πτώσεων.
04. Υπάρχει ευρεία χρήση βοηθητικών μορίων.
05. Υπάρχουν πολλοί τύποι ευγένειας.
06. Η βαρύτητα πέφτει στον ψυχικό κόσμο το ομιλητή.
07. Η κοινωνική θέση καθορίζει τη γλώσσα.
08. Υπάρχει διάκριση αντρικής και γυναικείας ομιλίας.
09. Υπάρχει διαφορετικό τονικό σύστημα.
10. Υπάρχει μεγάλη ηχητική σύμπτωση.


Γ. Βασικές διαφορές στη γραφή
Η ιαπωνική γλώσσα αρχικά δεν είχε γραφή. Αυτό φαίνεται από τη χρήση πολλών ηχητικών λέξεων. Όταν όμως έγινε η εισαγωγή του πολιτικού συστήματος από την Κίνα, εισήχθη και η κινεζική γραφή. Η κινεζική γραφή είναι ιδεογραφική. Αποδίδει δηλαδή έννοιες ή ιδέες (περίπου κάτι σαν τις ρίζες των λέξεων στα ελληνικά). Για αυτό είναι μια διεθνής γραφή. Αυτή η γραφή όμως δεν επαρκούσε για την ακριβή απόδοση των ιαπωνικών. Αυτό συνέβη γιατί τα ιαπωνικά ανήκουν σε διαφορετική γλωσσική ομάδα από την κινεζική. Έτσι δημιουργήθηκε η ιαπωνική γραφή, η οποία είναι πιο απλή από την κινεζική.

Η ιαπωνική γραφή αποδίδει συλλαβές και όχι ιδέες. Η δημιουργία της ιαπωνικής γραφής συντέλεσε στη δημιουργία ιδιαίτερης ιαπωνικής λογοτεχνίας. Είναι εύκολη στην εκμάθηση και προσιτή στον απλό λαό. Αρχικά στην ιαπωνική γραφή έγραφαν οι γυναίκες. Αντίθετα, οι λόγιοι άντρες προσπαθούσαν να κατανοήσουν τα κινεζικά κείμενα. Τα κινεζικά είναι περίπλοκα στη γραφή. Είναι χρονοβόρα όχι μόνο στη γραφή αλλά και στην εκμάθηση.

Τα γράμματα της ιαπωνικής γραφής (hiragana) είναι πιο κυρτά από αυτά της κινεζικής. Μοιάζουν με γρήγορα γραμμένα κινεζικά. Παράλληλα δημιουργήθηκε και ένα δεύτερο συλλαβικό αλφάβητο (katakana). Αυτό προέρχεται από απλοποίηση ορισμένων κινεζικών χαρακτήρων. Τα δύο αυτά συλλαβικά αλφάβητα χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με τα κινεζικά ιδεογράμματα (kanji). Η ιαπωνική γλώσσα αποδίδεται με συνδυασμό αυτών των γραφών. Τα κινέζικα ιδεογράμματα δείχνουν το θέμα μιας λέξης (ή τη ρίζα που μένει αμετάβλητη).

Η γραφή hiragana δείχνει τις καταλήξεις και τα μόρια. Στη γραφή katakana γράφοντες όλες οι ξένες λέξεις των ιαπωνικών, εκτός από αυτές που προέρχονται από την Κίνα. Αρχικά οι περισσότερες ξένες λέξεις ήταν ολλανδικές και πορτογαλικές. Πρώτοι από τους άλλους Ευρωπαίους πήγαν στην Ιαπωνία Ολλανδοί και Πορτογάλοι. Σήμερα οι περισσότερες ξένες λέξεις των ιαπωνικών προέρχονται από τα αγγλικά.
Αν μελετήσουμε την ιαπωνική γραφή μπορούμε να κατανοήσουμε και τις επιρροές που τη διαμόρφωσαν: Αυτές είναι ο κινεζικός πολιτισμός και ο σύγχρονος δυτικός. Ότι έχει έρθει από το δυτικό κόσμο αποδίδεται με τη γραφή katakana. Έτσι γίνονται αμέσως φανερές όλες οι δυτικές λέξεις.

Τα κινεζικά ιδεογράμματα έχουν προσαρμοστεί για τα ιαπωνικά δεδομένα. Τις περισσότερες φορές ένα ιδεόγραμμα έχει τουλάχιστον δύο προφορές: Η μία είναι η κινεζική του προφορά. (Δηλαδή έτσι όπως κατανοείται η κινεζική προφορά του ιδεογράμματος από το ιαπωνικό αυτί.) Η δεύτερη που είναι η ιαπωνική του προφορά. Για παράδειγμα η λέξη "shintō" αποτελείται από δύο ιδεογράμματα. Το πρώτο σημαίνει θεός και το δεύτερο δρόμος. Στα κινεζικά το "shén" έχει αποδοθεί ως shin. (Είναι δηλαδή στην προφορά σχεδόν το ίδιο. Το κινεζικό "shén" προφέρεται περίπου όπως το ιαπωνικό shin) Το δεύτερο, προφέρεται "dào" στα κινεζικά. Στα ιαπωνικά προφέρεται ως "tō" . Και αυτό είναι σχεδόν το ίδιο στην προφορά. Τα ίδια ιδεογράμματα μπορούν να διαβαστούν και ως "kami (no) michi" Απολύτως καμία σχέση δηλαδή το "shén" με το "kami" και το "dào" με το "michi". Το (no) είναι το μόριο που δείχνει (περίπου) τη γενική πτώση. Το "kami (no) michi" μπορεί να αποδοθεί στα ελληνικά ως "θεών οδός", "οδός των θεών" ή "θεϊκή οδός". Ένα κείμενο της κλασσικής κινεζικής γραμματείας μπορεί να γίνει σχετικά εύκολα κατανοητό από ένα ιάπωνα.

Υπάρχει ειδικό σύστημα τροποποίησης ενός κινεζικού κειμένου στις ιδιαιτερότητες του ιαπωνικού συντακτικού. Δε χρειάζεται να ξέρει κανείς την ιδιαίτερη κινεζική προφορά των ιδεογραμμάτων. Η επικοινωνία είναι δυνατή ανάμεσα σε ένα κινέζο και ένα ιάπωνα, μόνο εάν η πληροφορία είναι αποτυπωμένη γραπτά. Ενώ ο καθένας προφέρει διαφορετικά το κάθε σύμβολο, όλοι καταλαβαίνουν το ίδιο. Τα ιαπωνικά χρησιμοποιούν συλλαβές, και συλλαβική γραφή για να αποδοθούν. Αυτό είναι δείγμα της ομορφιάς, της μουσικότητας και της αρμονίας στην έκφραση. Τα ιαπωνικά γράφονται από πάνω προς τα κάτω και από δεξιά προς τα αριστερά. Σήμερα όμως γράφονται και από αριστερά προς τα δεξιά, κυρίως στα επιστημονικά βιβλία.

Τέλος, ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στην καλλιγραφία. Για να επιτευχθεί η καλλιγραφική απόδοση ενός χαρακτήρα χρησιμοποιούνται ειδικά πινέλα. Ένα ιδεόγραμμα μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένας πίνακας ζωγραφικής. Ένα ρητό ή μια παροιμία γραμμένη καλλιγραφικά, μπορεί να αποτελεί το μοναδικό διακοσμητικό ενός δωματίου.

Συνοπτικά οι διαφορές στη γραφή είναι:

01. Η ταυτόχρονη χρήση τριών γραφών.
02. Η χρήση ιδεογραμμάτων.
03. Η βοηθητική χρήση γραμμάτων - συλλαβών.
04. Η έλλειψη αλφαβητικής γραφής.
05. Η ύπαρξη πολλών τρόπων αναγνώσεως του ίδιου ιδεογράμματος.
06. Η κατεύθυνση των γραμμάτων είναι από πάνω προς τα κάτω, και από δεξιά προς τα αριστερά.
07. Η ιδιαίτερη καλλιτεχνική αξία ιδεογραμμάτων.
08. Η ταυτόχρονη χρήση συλλαβικού και ιδεογραφικού συστήματος.
09. Η γραφή είναι ιδιαίτερα σημαντική για την διασάφηση ηχητικά ομοίων λέξεων.
10. Η κοινή κινεζική γραφή ενώνει τους λαούς της ?πω Ανατολής.


ΟΔΗΓΟΣ ΠΡΟΦΟΡΑΣ ΤΗΣ ΙΑΠΩΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
Τα ιαπωνικά είναι σχετικά εύκολα στην προφορά τους για τον Έλληνα. Υπάρχουν μόνο μερικά σημεία που μπορεί να δημιουργήσουν πρόβλημα. Τα ιαπωνικά δεν τονίζονται όπως στα ελληνικά. (π.χ. Ελλάδα, =ελΛΑδα). Όλες οι συλλαβές μιας λέξης τονίζονται εξίσου. Στα ιαπωνικά δεν υπάρχει διάκριση μεταξύ του ρ και του λ. Για ευκολία γράφουμε ρ (ή r). Αυτό όμως που προφέρει ο Ιάπωνας είναι κάτι μεταξύ ρ και λ. Στα ιαπωνικά υπάρχει διάκριση ανάμεσα σε μακρό και βραχύ φωνήεν. Υπάρχουν αρκετοί τρόποι που μας δείχνουν ότι ένα φωνήεν είναι μακρό. Είτε διπλογραφία του φωνήεντος (π.χ. juu). Είτε με την τοποθέτηση του σήματος της μακράς συλλαβής " ¯ " (π.χ. jū). Είτε με ένα "h" μετά το μακρό φωνήεν (π.χ. juh).

Προσοχή στον φθόγγο "ο" επειδή όταν είναι μακρά συλλαβή γράφεται ou, και μπορεί να διαβαστεί είτε ως ο μακρό (οο) είτε ως οου. Καλό θα ήταν να υποδεικνύεται πάντοτε αν μια συλλαβή είναι μακρά, γιατί ενδεχόμενη απουσία της μπορεί να προκαλέσει παρανόηση.
Το μακρό φωνήεν υπολογίζεται ως δύο συλλαβές. Όταν μετά από σύμφωνο ακολουθεί "ya", "yu" ή "yo" διαβάζεται όλο μαζί ως μια συλλαβή. Π.χ. Kyō-to (τρεις συλλαβές, όχι τέσσερις Ky-ō-to). Ο φθόγγος "ν/n"μπορεί να είναι μέρος μιας συλλαβής (π.χ mo-NO). Μπορεί όμως να αποτελεί και μόνος του μία συλλαβή (π.χ. shi-n-tō, 4 συλλαβές). Όταν μετά από ν ακολουθεί φωνήεν βάζουμε μια απόστροφο για να δείξουμε ότι είναι δύο συλλαβες. (Π.χ. shin'ai=shi-n-a-i (4 συλλαβές), αλλά shinai=shi-na-i( 3 συλλαβές). Το "g" προφέρεται πάντοτε ως "γκ". Το "j" προφέρεται πάντοτε ως "τζ". Το "z" προφέρεται πάντοτε ως "ζ". Το "s" προφέρεται πάντοτε ως "σ". Το "wa" προφέρεται όπως το "wa" στο "Washington". Αποδίδεται συχνά ως ουα, βα, ή γουα στα ελληνικά. Το "wo" προφέρεται απλά "ο". Αποδίδεται όμως στα ελληνικά και ως "γουο" ή "ουο". Το "chi" προφέρεται ως "τσι" και όχι ως "σι" ή "χι" Τα "tsu" και "chu" στα ιαπωνικά προφέρονται διαφορετικά. Στα ελληνικά όμως αποδίδονται και τα δύο ως "τσου". Τα "sha", "shi", "shu" και "sho" προφέρονται ως "σα", "σι", "σου" και "σο". Το "σ" όμως προφέρεται όπως το αγγλικό "sh" ή το γαλλικό "ch" ή το γερμανικό "sch".

Το διπλό σύμφωνο προφέρεται συγκοπτόμενο. Π.χ. το "Bukkyō" θα προφερθεί ως Μπου'κυοο. Όπως δηλαδή προφέρουμε τα "kc" στην αγγλική λέξη "bookcase". Μερικές φορές το διπλό "chi" αποδίδεται ως "tchi". Πολλές φορές το "n" μπροστά από "b" ή "p", αποδίδεται ως "m". Το "u" αποδίδεται ως "u/ου". Η προφορά του όμως είναι κάτι ανάμεσα στο κανονικό "ου" και το γαλλικό "u", ή το γερμανικό "ü". Μερικές φορές οι φθόγγοι "u" και "i" διαβάζονται ψιθυριστά. Πάντοτε όμως γραπτά αποδίδονται κανονικά. Τέλος, διαβάζουμε ότι βλέπουμε. Η προφορά των υπολοίπων γραμμάτων είναι όπως στα λατινικά. Το "e" διαβάζεται πάντοτε ως "ε". Η ορθή προφορά της λέξης "kamikaze" είναι κα-μι-κα-ZE (όχι κα-μι-κα-ZI).